دستور زبان فارسی  برای کلاس پنجم-1

صفت
واژه یا گروهی از واژه ها ست که درباره ی اسم توضیح می دهد و یکی از خصوصیات اسم را از قبیل حالت مقدار شماره و مانند آن بیان می کند. اسمی که صفت درباره ی آن توضیح می دهدموصوف نامیده می شود.
مثال: گل زیبا
موصوف صفت
صفت های مرکب به شکل زیر ساخته می شود:
مثال:الف-اسم + اسم = صفت مرکب مثل:شیرزن
ب-صفت + اسم =صفت مرکب مثل نیک مرد
صفت فاعلی:
صفتی است که برکننده ی کار دلالت کند.
مانند:دختر کوشا - حاکم ستمگر
صفت صفت
اقسام صفت فاعلی:
1 بن مضارع+ نده =گیر+ نده=گیرنده
2 بن مضارع +ان =خند +ان =خندان
3بن مضارع +الف(ا) =دان+ا = دانا
4 بن ماضی و بن مضارع+ار=خرید+ار= خریدار
5 بن ماضی یا بن مضارع+گار=آموز+گار= آموزگار
6 اسم معنی و به ندرت صفت یا بن فعل + گر =کار+گر = کارگر
7اسم معنی وصفت یا بن فعل یا ساخت امر + کار = جوان تراشکار
صفت فاعلی مرکب:
از ترکیب بن مضارع با اسم یا کلمه دیگر صفت فاعلی بدست می آید.
مثال: دانشجو = دانش جوینده
صفت جامد:
صفتی است که از بن فعل فارسی گرفته نشده باشد.
مثال: بزرگ ـــ سفید
صفت مشتق:
صفتی است که از بن فعل فارسی جدا شده باشد.
مثال: داننده =دان(بن مضارع) + نده ــ (ابله + انه =ابلهانه ==> ساخت صفت مشتق با پسوند«انه»)
صفت فاعلی مفعولی و لیاقت جزء صفات مشتقند.
صفت مفعولی مشتق – مثل غم آلود- خسته – دلداده
صفت مفعولی:
صفتی است که معنی مفعولیت دارد یعنی کار برآن واقع می شود معمولاً از بن ماضی+ کسره و برخی فتحه ساخته می شود.مثال:آورده – برده – گرفته
صفت نسبی:
صفتی است که به کسی یا جایی یا جانوری یا چیزی نسبت داده می شود وآن بیشتر با افزودن پسوند های(ی – ین – ینه – های بیان حرکت- گان- انه انی چیی) به آخر اسم یا صفت ساخته می شود.
مثال: ( ی ) تهرانی – انه سالانه چی-پستچی،انی- روحانی
ساخت صفت غیر ساده:
اسم + بن مضارع صحرا + گرد = صحراگرد – شنو + نده = شنونده
صفت برتر:
صفت ساده + تر مثال: خوب + تر = خوب تر
صفت برترین: صفت ساده + ترین مثال: بد+ترین = بدترین
صفت پسین – صفت پیشین
صفت پسین:
اگرصفت بعد از موصوف بیاید صفت پسین است.
مثال: مادر خوب خط خوانا
صفت پیشین:
اگرصفت قبل از موصوف بیاید به آن صفت پیشین می گویند.
مثال: بلند کوه نیک مرد .حدیث موضوعی ... برجمال محمد صلوات